ŞİRKETLERİN ÖMRÜ 12 YIL

Cumhuriyet’le yaşıt olan Ankara Ticaret Odası (ATO), 1923 yılından bu yana üyesi olan şirketleri, sektörler, şirket şekli ve ömürlerine göre incelemeye aldı.

“1923- 2005 Cumhuriyet’ten Günümüze Şirket İstatistikleri” isimli incelemeye göre, ATO’ya 1923 yılından 2005 yılı Eylül ayına kadar toplam 166 bin 436 şirket kaydoldu.

Bu şirketlerin 40 bin 755’i (yüzde 24) kapandı, 125 bin 861’i halen faaliyet gösteriyor.

ATO’nun yaptığı çalışmaya göre, şirketlerin ortalama ömrü 12 yıl… Ancak, ortalama ömür şirket türlerine göre de değişiyor.

KOLLEKTİF ŞİRKETLER UZUN YAŞIYOR

“En uzun yaşayan şirketler” 20 yıllık ortalama ömür ile “kollektif şirketler”, “en kısa ömürlü şirketler” ise 4 yıllık  ortalama ömür ile “müesseseler”.

İncelemeye göre, “kooperatifler” ortalama 17 yıl, “komandit şirketler” 16 yıl, “anonim şirketler” ve  “şahıs firmaları” 13 yıl, “limited şirketler” 10 yıl yaşıyor. “Yabancı şirketler”in ortalama ömrü ise 9 yılda kalıyor.

 EN ÇOK LİMİTED ŞİRKET AÇILDI

ATOya kuruluşundan bu yana kayıt olan 166 bin 436 şirketin yüzde 53.3’ü limited şirket statüsünde kuruldu. Kuruluş işlemleri diğerlerine göre daha kolay olan limited şirketleri, yüzde 37.5’lik payla şahıs firmaları, yüzde 8.1’lik payla anonim şirketler takip etti. Kooperatiflerin toplam içindeki oranı yüzde 6’da kalırken, kollektif şirketlerin oranı binde 9, komandit  ve yabancı şirketlerin oranı binde 8, müesseselerin oranı ise binde 1 olarak gerçekleşti.

EN ÇOK ŞAHIS ŞİRKETLERİ KAPANDI

ATO üyesi şirketlerin kapanma oranlarına bakıldığında, ilk sırayı yüzde 47.9 ile şahıs firmalarının aldığı görülüyor. Gayrimenkul ve nakdinin fazla olmaması, buna bağlı olarak borçlanma durumunun diğer şirket türlerine göre daha zor olması ve kredi maliyetlerinin yüksekliği, şahıs şirketlerinin kapanma nedenlerinin başında yer alıyor. Profesyonel yönetiminin olmadığı şahıs şirketlerinde, gelişen ekonomik yapıya ve değişen yönetim trendlerine uyum sağlayamama da bu şirketlerin yoğun biçimde kapanmalarına neden oluyor.

Şahıs şirketlerini yüzde 41.3 ile limited şirketler, yüzde 10 ile anonim şirketler, yüzde 3 ile kooperatifler takip ediyor.

MESLEK GRUPLARI İNCELEMESİ

ATO’nun çalışmasında üye şirketler meslek grupları bazında da incelendi. Buna göre, sayıca en büyük bölümü “inşaat müteahhitleri” oluşturuyor. Mayıs 1923-Eylül 2005 döneminde ATO’ya 24 bin 704 inşaat müteahhidi kaydoldu. Bunlardan 8 bin 35’i faaliyetini sonlandırdı, 16 bin 669’u ise halen faal... Bu rakamın toplam içindeki oranı yüzde 14.9

İnşaat müteahhitleri meslek grubundaki şirketlerin ortalama ömrü ise 13 yıl olarak hesaplandı.

İnşaat müteahhitlerini, yüzde 4.9’luk oranla “gıda ve ihtiyaç maddeleri perakendecileri” izliyor. Kuruluşundan bu yana ATO’ya, 8 bin 218 adet şirket gıda ve ihtiyaç maddeleri perakendecileri meslek grubundan kayıt olurken, bunlardan bin 357’si faaliyetine son verdi, 6 bin 861’i ise halen faaliyetini sürdürüyor. Bu meslek grubunda da şirketlerin ortalama ömrü 10 yıl Motorlu taşıt ve yedek parça satıcıları, yüzde 4.4’lük payla üçüncü sırada yer alıyor. Bu meslek grubunda da toplam 7 bin 289 şirket kaydolurken bunlardan bin 897’si kapandı, 5 bin 392’i halen faal durumda ve ortalama ömürleri 11 yıl

 MARANGOZLUĞA İLGİ AZ

Meslek gruplarına göre yapılan incelemede, en az ilginin “Marangoz ve Doğramacılar Meslek Grubu”na olduğu görülüyor. Bindelik dilime girecek kadar az sayıda şirketin açıldığı bu sektörde ortalama yaşam süresi 4 yılla sınırlı. Bu meslek grubunda halen 6 şirket faaliyet gösteriyor.          Marangozluktan sonra en az ilgi gösterilen meslek grubu fotograf ve fotoğraf malzemesi satıcılığı. Tüm açılan şirketlerin içinde yüzde 0.2’lik bir orana sahip olan bu meslek grubunda da toplam 401 şirket açılıp, 94’ü kapanmış. Faaliyette olanların sayısı ise 307.  Fotoğfrafçılık meslek grubunda da şirketlerin ortalama ömrü 10 yıl.

Girişimcilerin az tercih ettiği mesleklerden üçüncüsü de mefruşatçılar. Halen ATO’ya kayıtlı 449 şirket bu alanda faaliyet gösterirken, 117’si zaman içinde kapanmak zorunda kalmış.  Ortalama ömrü 11 yıl olan mefruşatçılar grubunun üyeleri, tüm şirketler içinde yüzde 0.3’lük bir payla yer alıyor.

KERESTECİ ŞİRKETLER UZUN YAŞIYOR

Meslek gruplarına göre, şirketlerin ortalama ömrüne bakıldığında ortaya ilginç bir tablo çıkıyor. Tüm açılan şirketlerin içinde yüzde 1.2’lik yere sahip keresteciler meslek grubu, ortalama 20 yıl ile, “en uzun ömür”e sahip.

Kerestecileri açılan şirketler içinde yüzde 0.9’luk paya sahip olan tuhafiyeciler izliyor. Bu grupta yer alan şirketlerin ortalama ömrü 16 yıl…Oto lastiği ticareti meslek grubunda yer alan şirketler ise 16 yıllık ortalama ömürle üçüncü sırada yer alıyor. Bu meslek grubunun, tüm üyeler içindeki oranı yalnızca yüzde 0.02.

ŞİRKETLER İLK 5 YILDA PES EDİYOR

ATO’nun çalışmasına göre, kuruluşundan 2005 Eylül ayına kadar üye olan şirketlerin yüzde 24.4’ü faaliyetine son verdi. Kapanan şirketlerin yüzde 33.3’ü ilk 5 yıl içinde pes ederek kapısına kilit vuruyor.

6-10 yıllık dilimde kapanan şirketlerin oranı yüzde 18.6 iken, 11-15 yıllık dilimde bu oran 17.5’e, 15-20 yıllık dilimde 14.1’e, 21-25 yıllık dilimde yüzde 7.5’e, 26-30 yıllık dilimde yüzde 4.7’ye, 31-35 yıllık dönemde yüzde 2.5’e, 36-40 yıllık dönemde ise yüzde 1.1’e geriliyor. Şirketlerin yalnızca yüzde 1.8’i 40 yıldan uzun süre ayakta kalabiliyor.

KRİZLER ŞİRKET KAPATTIRIYOR

ATO’nun çalışması, şirketlerin genel ekonomik koşullardan etkilenme durumlarını da ortaya koyuyor. Türkiye’nin karma ekonomik sistem uyguladığı yıllarda, kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 0,2 ile yüzde 3.8 arasında seyrederken, serbest piyasa ekonomisine geçilen 1980 yılından itibaren bu oranın arttığı, hatta kriz yıllarında ve o yılı izleyen yılda tırmandığı görülüyor.

1986 yılında yaşanan krizde kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 4.4 olurken, izleyen yılda yüzde 8’e çıktığı görülüyor.

1989 krizinde ise kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 38.5 oldu. 1990 krizinde bu oran yüzde 49.2’ye yükseldi. 1989 yılında 3 bin 55 yeni şirket kurulmasına karşın bin 175 şirket kapandı. 1990 yılında ise 2 bin 948 şirket kuruldu, bin 451 şirket kapandı.

Aynı tablo, Körfez Savaşı’nın tetiklediği 1991 krizinde de ortaya çıktı. 1991’de 3 bin 266 şirket kurulurken, bin 476 şirket kapandı. Kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı yüzde 45.2 oldu.

5 Nisan kararlarıyla sonlanan 1994 krizi de şirketlerin faaliyetini etkiledi. 1994 yılında 6 bin 69 şirket açılırken bunun yüzde 29.5’i olan bin 790 şirket faaliyetini sonlandırdı. Ertesi yıl da şirketlerin kapanma oranı yüzde 30.5’e yükseldi.

Asya krizinin etkisiyle tetiklenen ve 1999 yılında IMF ile stand-by imzalanmasına neden olan krizde de durum değişmedi. 1999 yılında kapanan şirketlerin oranı yüzde 31.4 olarak gerçekleşti. 1999 yılında 5 bin 35 şirket açılırken bin 680 şirket kapandı

2001’de IMF’nin uyguladığı istikrar programının çöküşüyle yaşanan krizde kapanan şirketlerin oranı yüzde 21.9 olarak gerçekleşti.

2004 yılı şirketler için kötü bir yıl oldu ve 13 bin 161 yeni şirket kurulmasına karşın, 12 bin 912 şirket kapandı. Kapanan şirketlerin açılan şirketlere oranı, tarihinin en yüksek rakamına ulaştı ve yüzde 98.1 olarak gerçekleşti.

KAPANMA NEDENLERİNİN BAŞINDA İFLAS GELİYOR

ATO’ya kuruluşundan bu yana üye olan şirketlerin 40 bin 755’i kapanırken, kapanma nedenlerinin başında “iflas” yer aldı. Şirket kapanma nedenleri, genel ekonomik sebepler, ölüm, devir ve birleşme, mahkeme kararıyla fesih, sermaye yetersizliği, finansman teminindeki güçlük, ortaklar ve yönetimdeki ihtilaflar, ticareti terk olarak bildirildi.

ŞİRKETLERİN ÇINARLARI

Şirketlerin ömrü ortalama 12 yıl olarak belirlenmekle birlikte, ömrü yarım asırı aşan şirketler de var. Ankara’nın köklü şirketlerinden ilki bugün dünya şirketleri arasında yer alan Koç Holding. 1917 yılında kurulan ve “Koçzade Hacı Mustafa Rahmi” adıyla Ankara’da esnaflığa başlayan Hacı Mustafa Rahmi, şirketi, 1926 yılında oğlu Vehbi Koç’a devretti.  ATO’nun kuruluşunun ardından Vehbi Koç, şirketini 1927 yılında odaya kaydettirdi. 1935 yılında da şirketin ünvanını Vehbi Koç olarak değiştirdi.

Ünlü kolonya markası Eyüp Sabri Tuncer de Ankara’nın çınarlaşmış şirketlerinin başında geliyor. “Ankara’nın ilk anonim şirketi” 1924 yılında kurulan Türkiye İş Bankası Merkez Şubesi… 1932 yılında ATO’ya kayıt olan Tarihi Çiçek Lokantası, 1948 yılında Ali İpek tarafından kurulan Koza Davetiye, 1932 yılında açılan Sabuncakis Çiçekçilik de Ankara’nın köklü şirketleri arasında yer alıyor.

ATO’nun ilk yıllarında Türkiye’nin gelişimine pararlel olarak en çok banka şubelerinin açıldığı göze çarpıyor. Yine ilk yıllarda şahıs firmalarının ATO’ya üye olduğu görülüyor. ATO’ya kuruluşundan itibaren üye olan şirketler, Türkiye’nin sektörel gelişimi konusunda da fikir veriyor. Oda’ya 1920 ve 30’lu yıllarda un fabrikalarının yanısıra, tuhafiye ve manifatura, inşaat, terzicilik, bakkaliye adı altında şirketler üye oldu.

ATO BAŞKANI AYGÜN

“1923- 2005 Cumhuriyet’ten Günümüze Şirket İstatistikleri” adlı çalışmaya ilişkin değerlendirmede bulunan ATO Başkanı Sinan Aygün, “Türkiye’de şirketlerin ömürleri kurucularının ömürlerinden bile kısa… Bunun nedeni ise Türkiye ekonomisindeki istikrarsızlık” dedi. 82 yıllık Cumhuriyet tarihinde, Türk iş dünyasının sermaye yetersizliğine rağmen belli bir birikime sahip olduğuna ancak alınan mesafenin yeterli olmadığına dikkat çeken Aygün, şunları kaydetti. “Avrupa’da, Amerika’da 200 yıl yaşayan çok sayıda şirket varken, Türkiye’de ömürleri 40 yılı aşan şirket sayısı parmakla gösterilecek kadar az. Bir şirketin ömrünün uzun olması o şirketin tecrübeli ve donanımlı olması anlamına geliyor. Türkiye’de ekonominin belli bir raya oturmadan ilerlemesi şirketleşme kültürünün de oluşamamasına neden oluyor. Şirketleşme kültürünün olmayışı da şirket sirkülasyonuna ve başta işsizlik olmak üzere, ticari hayatın gelişememesine yol açıyor.”