OYUNCAK SEÇİMİ ÇOCUKLARIN KARAKTER GELİŞİMİNİ ETKİLİYOR

OYUNCAK SEÇİMİ ÇOCUKLARIN KARAKTER GELİŞİMİNİ ETKİLİYOR

Çocuk kendini, çevresini hayatı oyun yolu ile tanır. Oyun oynarken çevresindeki kişilerle iletişim halinde olduğu için zekası, hafızası, kelime bilgisi ve duyguları gelişmektedir. Rastgele alınmış oyuncaklar onları derinden etkilerken, bilinçli seçilen oyuncaklar ise etkili mesajlar vermektedir. Oyuncaklar çocuğşun zihinsel ve duygusal gelişimini büyük boyutta etkiler, çünkü çocuklar oyuncaklar vasıtasıyla hem oyunlarını hem de düşünce dünyalarını geliştirme şansına sahip olurlar. Emsey Hospital’dan Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca görüşlerini aktarıyor.

ÇOCUĞUN KARAKTERİNİ ŞEKİLLENDİRİYOR MU?

Çocuklar seçtikleri ve oynadıkları oyuncaklar ile aslında ebeveynlerine mesajlar verirler. Oyuncak seçimleri yapılırken çocuğun zeka gelişimini destekleyici, öğretici tercihler yapılmalıdır. Eğitici oyuncaklar eğlenceli oldukları kadar çocukların kendilerini ve çevrelerini tanımalarına da yardımcı olmaktadır. Bu oyuncaklar çocukların yaşlarına ve becerilerine uygun olarak seçildiklerinde çocukların gelişimleri üzerindeki etkileri de net bir biçimde görülmektedir.

OYUNCAKLAR ÇOCUKLARA CİNSİYET SINIFLANDIRMASI YAPIYOR MU?

Oyuncak seçimi yaparken kız erkek ayrımı yapmadan çocuklarınızın her çeşit oyuncaklarla oynaması ve sevdikleri insanların rollerini bu oyuncaklarla taklit etmesine izin verin.

Özellikle ebeveynler erkek çocukların kız çocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynaması konusunda endişeliler. Diğer taraftan kız çocukların erkek çocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynamaları konusunda o kadar endişeli davranmayabiliyor. Oysa erkek çocukların kız çocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynamalarının yasaklanması problem yaratabilir.

Kız çocuklarının da erkek çocuklarının da hayatında evcilik oyuncakları yer almalıdır çünkü çocukların hayatında hem anne hem baba yani hem erkekler hem de kadınlar vardır. Bir erkek çocuğun annesini taklit ederek oyuncak tencerelerle yemek yapmaya çalışması kadar doğal bir şey yoktur. Fakat anne baba olarak çocuğa, "sen erkek çocuksun kız oyuncaklarla oynama" denirse çocuğun kızların tercih ettiği oyuncaklara oynamaya olan ilgisi yokken artabilir. Bu nedenle küçük çocukların her türlü oyuncaklarla oynamasına izin verilmelidir. Özellikle de erkek çocukların oyuncak tercihlerinde yargılayıcı bir yaklaşım sergilememek gerekir.
 
BU CİNSİYET SINIFLANDIRMASININ ÇOCUKLAR ÜZERİNDE OLUMSUZ ETKİSİ VAR MI?

Kız çocukların ağırlıklı olarak bebeklerle ve ev eşyalarıyla, erkek çocukların ise arabalar, tamir aletleri ve spor malzemeleriyle oynadıkları görülmektedir. Burada çocukların cinsiyetlerine göre ailelerin davranışları ve oyuncak seçimindeki tutumları da çok etki etmektedir.

Çocuklar için yaşlara ve cinsiyetlerine uygun oyuncak seçiminde ilk belirleyici aile olmakla birlikte göz önünde bulundurulması gereken bazı noktalar bulunmaktadır.

OYNADIĞI OYUNCAKLAR ÇOCUĞUN FİZİKSEL VE ZİHİNSEL GELİŞİMİNİ NASIL ETKİLİYOR?

Oyuncakların çocukların duygusal ve fiziksel gelişiminde ciddi faktörleri vardır.

Fiziksel ve motor gelişim çocukların ulaşmayı, emeklemeyi, tırmanmayı ve dengede durmayı öğrenmeleriyle gelişir. İnce motor gelişim ise küçük oyuncakların tutulmasıyla gelişir. İnce motor gelişimi küçük kasların koordinasyonunu içermektedir (eldeki, ayaktaki, bilekteki kaslar vb…) İnce motor becerileri ellerdeki kasların kullanımını ve dikkat için de göz kaslarının kullanımını gerektirir. Aktivite masaları, yürüteçler, bloklar, legolar, atma ve çekme gerektiren oyuncaklar motor gelişimini destekler. Çocuk yaşamının ilk senesinde hareketlerini daha koordineli hale getirerek basit bir takım hareketleri sonucunda neler yapabileceğinin farkına varır.

Duygusal gelişime etki eden oyuncaklar sayesinde çocuklar arzularını, istediklerini ortaya koyarlar ve korkuları ile kötü deneyimlerinin üstesinden gelebilirler. Oyunla birlikte çocuğun çevresi üzerindeki etkinliği ve farkındalığı artar. Çocuk oyun oynarken kendisini güvende hissettiğinde olumlu duygusal gelişimine de katkısı olmaktadır. Ayrıca, çocuğun oyunlarına ebeveynleri de dahil olduğunda bu eğitici oyuncaklar çocuk ve ebeveyn arasında güçlü bağlar oluşmasına yardımcı olurlar. Çocuklar oyun oynarken sahip olma duyguları da gelişmektedir. Önceleri çocuğunuz bir oyuncağı yalnızca kendisi için isterken oyunla birlikte kendini kontrol etmeyi de öğrenecektir. Bu şekilde çocuğunuz sosyal kuralları da oyuncaklar yoluyla öğrenmektedir.

HANGİ OYUNCAK, HANGİ YÖNDE ETKİLİ OLUYOR?

Öncelikle seçilecek oyuncağın çocuğun yaşına ve gelişim seviyesine uygun olması gerekir. Oyuncakların çocuğun gelişimini olumlu yönde etkilediği ve mutlaka oynaması gerektiği düşünülür ve bu doğru bir düşüncedir. Yaşı ve cinsiyeti ne olursa olsun her çocuk oyunla ve oyuncakla büyümelidir. Ancak doğru oyuncak seçimi ciddi bir önem taşır. Bu açıdan gelişimini destekleyecek oyuncaklar seçtiğini zannederek yanlış seçimlerde bulunan aileler olduğu da bir gerçektir. Maalesef birçok ebeveyn bu yanlışa düşmektedir.

Örneğin elektronik oyuncaklar bu tip oyuncaklardır. Genellikle çocuğun tek başına oynamasına imkan verdiği için hem sosyalleşmesi açısından sıkıntılara yol açar hem de çocuğu kısıtlı bir mekanda hapseder. Bu tür oyuncaklarda çocuğun yaratıcılığını geliştireceği hiçbir özellik yoktur.

Savaş oyunları ve silahlar da çocuğun çevresine karşı saldırgan bir tutum geliştirmesine yol açabilir. Sosyal hayata uyum konusunda sorunlar yaşamasına neden olabilir. Bir canlıyı yok etmek üzere kurulmuş savaş oyunları bir süre sonra çocukta bunun normal bir şey olduğu duygusunun yerleşmesine kadar varabilen olumsuzluklara sebep olabilir.

ÇOCUĞUN OYNADIĞI OYUNCAKLAR ONUN MESLEK SEÇİMİNE ETKİSİ OLUYOR MU?

Çocukların oynadıkları oyunlar ve seçtikleri oyuncaklar ileride seçecekleri meslekleri hakkında ipuçları verdiği yönünde düşünceler vardır. Örnek olarak; bir müzik aletiyle oynayan bir çocuğun duygusal özellikler taşıdığı, bedensel, mantıksal, matematiksel zeka ile müzik zekasının daha fazla geliştiği, bu nedenle meslek olarak müzisyenlik, yazarlık ya da matematik bilimleri alanlarında çalışacağı yönünde düşünceler vardır.

Aynı şekilde, küp bloklar ve oyun hamuruyla oynamaktan hoşlanan bir çocuğun; görsel, mantıksal, matematiksel ve bedensel zeka gelişimi açısından ileride seçeceği meslek dalları mimarlık, ressam, heykeltıraş gibi sanatsal ve çizimsel kabiliyete dayanan iş bölümleri olabilir.

Buna göre; topla oynayan bir çocuk için de bedensel, sosyal-iletişim ve görsel zekasının gelişmiş olduğunu, hareketle ilgili mesleklerde başarılı olabileceğini ve sporun değişik dalları, organizasyon ya da mimarlık gibi mesleklere yönelebileceğinden söz edilmektedir.

ÇOCUKLARA OYUNCAK ALIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Oyuncak seçiminde en önemli şey oyuncağın çocuğa yönelik bir oyuncak olması gerektiğidir. Ailelerin kendi isteklerine değil. Bir çocuk için oyuncağa kaç para verildiği ya da nereden alındığı ve markası hiçbir şey ifade etmez. Çocuk oyuncakla severek oynamalıdır. Eğer istenirse her şey oyuncak olabilir, hatta satın alınan diğerlerine göre daha yararlı bile olabilir. Bütün gereken biraz yaratıcılık ve dikkattir.

ÇOCUKLARA HANGİ YAŞTA, HANGİ OYUNCAKLAR ALINMALI?

Çocuk 1 yaşına gelene kadarki süreçte ses çıkaran çıngıraklar, diş çıkarma kaşıntısını azaltacak hijyenik plastik kaşıyıcılar tercih edilebilir. Emekleme sürecinde bez oyuncaklar, arabalar ve hayvanlar daha çok ilgisini çekecektir, resimlerlerden oluşan hikaye kitapları anne ve babalar tarafından anlatılması oldukça önemlidir. Yürümeye başladıktan sonra kolaylıkla iteceği ve çekeceği aynı zamanda ses çıkarabilen ( otomobiller, küçük çaplı bebek arabaları) tercih edilebilir. 2-3 yaş arası; mini oda takımları, tamir aletleri, 4-6 yaş arası; Özellikle bu yaşlarda dışarı oyun oynamak sosyalleşmesi, arkadaşlık edinmeleri için ideal yaşlardır. Aynı zamanda boyama, karton mukavva gibi zeka gelişimlerini destekleyici faaliyetlerde bulunmasına oldukça faydalı olabilir. 6 yaş sonrası; Artık okul dönemi başlamıştır ve oyuncak seçimleri oyun alanları farklılıklar gösterecektir. Ağırlıklı olarak futbol, basketbol, Tv izlemek, bisiklet binmek ve resimli kitaplar daha çok ilgisini çekecektir.

OYUNCAKLARI ÇOCUKLARIN KENDİLERİNİN SEÇİM YAPMALARINA MI İZİN VERİLMELİ YOKSA EBEVEYNLER Mİ SEÇİM YAPMALI?

Oyuncak seçimlerinde bilinçsizce sadece sizin beğeninize hitap eden seçimler yapmanız çocuğunuz tarafından hoş karşılanmayabilir. Seçimleri yaparken çocuğunuzun yaşına kullanım şekline ve onu geliştirici özelliklerine dikkat etmeniz gerekir.

Oyuncak alırken cinsiyet ayrımı gözetmeyin. Okul öncesi dönemden sonra oyunlarda ve oyuncaklarla kızların bebekle erkeklerin arabayla oynaması gibi cinsiyete göre farklılıklar olmakla birlikte her çocuk değişik oyuncaklarla oynayarak farklı deneyimler kazanır.

EBEVEYNLER GENELLİKLE ÇOCUKLARINA ÇOK FAZLA OYUNCAK ALIYOR. ÇOCUKLARA ÇOK FAZLA OYUNCAK ALMAK DOĞRU MU YOKSA BELLİ BİR SAYIDA OYUNCAK ALMAK YETERLİ OLUR MU?

Her çocuk aynı değildir bazı çocuklar sadece önemsedikleri birkaç oyuncaklarıyla oynarlar ve uzun yıllar bu oyuncaklarını saklarlar. Bazı çocuklar ise oyuncaklarına daha agresif davranıp kırıp parçalayarak sürekli yeni oyuncaklar isteyip, ebeveynlerinin yeni oyuncak almasına neden olabilir. Bir de yalnızca çocuğun kendi ebeveynleri değil yakın akraba ve eş, dosta akrabaları da oyuncak hediye edebilir. Çocuğa çok fazla oyuncak almak ileride çocuğunuzun doyumsuz olmasına ve daha fazlasını istemesine neden olabilir. Kendi oyuncaklarını beğenmeyen çocuk arkadaşlarında gördüğü oyuncaklara da sahip olmak isteyebilir. Bu nedenle çocuklarınız için onların yaş gruplarına göre uygun olabilecek ve zihinsel gelişimlerini de olumlu etkileyecek belirli oyuncakları almanızı tavsiye ederiz./Ege Basın Grubu