Bakkalın Gözü Market Yasasında

Bakkal Amca’nın gözü “Büyük Mağazalar Kanunu”nda…

Ülke gündemini işgal eden “Büyük Mağazalar Kanun Tasarısı” Başbakanlıkta bekliyor. Tasarının yasalaşması halinde büyük mağazaların kuruluşu büyüklüğüne göre,  Valiliğin görüşü alınarak ve Bakanlığın onayı ile gerçekleşebilecek. Ayrıca büyük mağazaların aynı yerleşim merkezinde satış mağazası zinciri kurması ve şube açmaları kanun hükümlerine tabi olacak.

Ayrıca tasarıda, büyük mağazaların aşırı fiyat indirimi yaparak haksız rekabet oluşturması ve kısa bir süre fiyat indirimi yaparak rakiplerin piyasadan çekilmesini sağladıktan sonra tekrar fiyatlarını yükseltmesi gibi uygulamalar yasaklanıyor. Büyük mağazaların kurulabilmesi için pek çok kriter getiren kanun tasarısı, büyük marketler karşısında yok olma aşamasına gelen ve ayakta kalmanın mücadelesini veren bakkallar tarafından dikkatle takip ediliyor.

Bazı bakkalların konuyla ilgili görüşleri şöyle:

Yusuf Tepe (30)-Bakkal: Başbakanlığa gönderilen yasa tasarısını televizyonlardan ve gazetelerden takip ediyoruz. Eğer yasalaşırsa biz bakkallar için çok olumlu olacağına inanıyorum. Bakkalların ayakta kalabilmesi için gerçekten bazı düzenlemelere ihtiyaç var. Süpermarket açılması belli kriterlere bağlı olmalı ve her yerde süpermarket açılmasının önüne geçilmeli. Bu da ancak yasal düzenlemelerle sağlanabilir. Süpermarketler biz bakkalların bazı ürünlerdeki alış fiyatına satış uyguluyorlar. Bu da onları insanların gözünde cazip kılıyor.

Sedat Aydoğmuş (29)-Bakkal: Biz bakkallar olarak tek başımıza kurumsallaşmaya karşı koyamayız. Gittikçe artan süpermarketler bizi yok ediyor. Bizde onlarla baş edebilmek için kendimizce yöntemler buluyoruz. Örneğin veresiyeyi kaldırmak zorunda kaldık ve artık kredi kartı kullanımı uygulamasına geçtik.

Sami Çavuşoğlu (54)-Bakkal: Marketlerin şehir merkezlerinde her geçen gün artması bizleri zor durumda bırakıyor. İnsanlar, süpermarketler bazı ürünleri daha ucuza sattığı için onlara daha fazla rağbet ediyor. Ama büyük marketler de söz konusu ürünleri fabrikalardan bize göre daha düşük fiyata aldıkları için daha düşük fiyata satıyor. Yasada düzenlemeler olmadıkça biz bununla rekabet edemeyiz. Bu durumda dayanacak güç kalmıyor ve bakkallar teker teker kapanıyor.  

Naim Bingöl (34)-Bakkal: Bakkalların çoğunda kredi kartı uygulaması yok. Kredi kartı kullanımı da artık iyice arttı. Müşteri süpermarkette kredi kartı kullanabildiği için bakkalları tercih etmez hale geldi. Biz bakkallar olarak zor durumdayız. Bu yüzden “Büyük Mağazalar Kanun Tasarısı”nın yasalaşması gerektiğini düşünüyorum. Ancak bu sayede her yerde market açılmasının önüne geçilebilir

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Tanımlar
Amaç ve Kapsam

Madde 1- Bu Kanunun amacı, tüketim maddeleri ve ihtiyaç malzemelerinin toptan ve/veya perakende satışıyla iştigal eden büyük mağazaların kurulmaları ve ticari faaliyette bulunmaları ile denetlenmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Bu kanun, hangi ad altında olursa olsun il, ilçe ve belde belediyeleri hudutları içinde kalan dörtyüz metre kare üzerinde satış alanına sahip, tüketim maddeleri ve ihtiyaç malzemelerini beraber veya ayrı ayrı satışını yapan büyük mağazaları kapsar.

Tanımlar
Madde 2- Bu Kanunun uygulanmasında;

a) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Büyük Mağaza: Park ve depoları hariç satış alanı itibariyle dörtyüz metre karenin üzerinde kiralama ve/veya satış alanına sahip olan, süpermarket, hipermarket, megamarket, grosmarket, tanzim satış mağazası ve benzeri isimler altında tüketim maddeleri ve ihtiyaç malzemelerinin beraberce veya ayrı ayrı toptan ve/veya perakende satışının yapıldığı iş yerlerini,
c) Kuruluş: Büyük mağazaların kuruluş onay tarihinden başlayıp açılması da dahil açılışına kadar olan faaliyeti,

d) Şehir yerleşim merkezi: İl, ilçe ve belde olarak tanımlanan yerleşim birimleri içinde sosyal ve ekonomik olarak gelişimini tamamlamış mahalleri,

e) Şehir yerleşim merkezi dışı: İl, ilçe ve belde olarak tanımlanan yerleşim birimleri hudutları içinde kalmakla beraber yoğun ticari gelişimi olmayan, nüfus, trafik ve yerleşim sorunu bulunmayan mahalleri,

f) Valilik: Büyük mağazanın kurulduğu yerin valiliğini,

g) Belediye: Büyük mağazanın kurulduğu yerin belediyesini, Büyük Mağaza Büyükşehir statüsündeki il merkezinde kuruluyor ise Büyükşehir ve ilgili ilçe belediyesini,

h) Oda: Büyük mağazanın kurulduğu yerdeki Ticaret ve Sanayi odasını veya Ticaret
odasını,
ı) Birlik: Büyük mağazanın kurulduğu yerdeki Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğini,
j) TOBB: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğini,

k) Dernek: Büyük mağazanın kurulduğu yerdeki üyesi en fazla olan tüketici derneğini,

l) Belge: Büyük mağazanın kurulmasına ilişkin ilgili valilik tarafından verilecek izin belgesini,   ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM

Kuruluş ve Diğer Esaslar
Kuruluş
Madde 3- Büyük mağazaların kuruluşu, valiliğin ve/veya valiliğin teklifi ve Bakanlığın onayı ile gerçekleşir. İzinin alınması diğer kanunların zorunlu kıldığı izin ve ruhsatların alınması yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Söz konusu izni almayan projelere, belediyeler tarafından ruhsat verilmez ve bu projeler teşvik kapsamına alınmaz.

Kuruluş İzni

Madde 4- Satış alanı üçbin metre kareyi geçmeyen büyük mağazalar Vali tarafından, Belediye başkanı, Bakanlık İl müdürü, oda, birlik ve o yerdeki tüketici derneğinin görüşü alınarak kurulur. Vali bu yetkiyi vali yardımcısına, belediye başkanına veya Bakanlık İl Müdürüne devredebilir.

Üçbin metre kareden büyük onbeşbin metre kareden küçük olan büyük mağazalar, valiliğin görüşü üzerine Bakanlığın onayı ile kurulur.

Onbeşbin metre kareden büyük olan büyük mağazalar ise, belediyelerin imar planlarında belirlenen ticaret merkezlerinde veya yerleşim merkezleri dışında valiliğin görüşü üzerine Bakanlığın onayı ile kurulur.

Kuruluş İzin Kriterleri

Madde 5- Büyük mağazaların kurulabilmesi için, imar planlarında ticaret merkezi olarak ayrılmış alanların belirlenmiş olması ve bu alanların öncelikle büyük mağaza kurulmasına müsait bulunması şartı aranır.

Ayrıca;
a) Faaliyet gösterilecek yerdeki nüfus ve trafik yoğunluğu,

b) Faaliyet gösterilecek yerdeki arz ve talep yoğunluğu,

c) Faaliyet gösterilecek yerdeki esnaf ve sanatkarlar ile küçük ve ortaboy işletme
yoğunluğu,

d) Projenin faaliyet gösterilecek yerdeki ticaret, sanat ve korunması istenen sosyal ve
ekonomik dengeye muhtemel etkisi,

e) Faaliyet gösterilecek yerdeki ticaret ve sanat türleri arasındaki rekabet şartları,

f) Satış alanları büyüklüklerine göre büyük mağazaların şehir yerleşim merkezlerine ve birbirlerine olan uzaklıkları,

g) Büyük mağazaların, ulaşım, otopark, sosyal tesisler ile şehir alt yapısına getireceği
yükler,
h) Büyük mağaza projesinin, şehircilik açısından mimari durumu, statik yapısı, depreme dayanıklılığı, iş ve çevre güvenliği ile işçi sağlığı yönlerinden uygunluğu, gibi kriterler ve kamu yararı da dikkate alınarak yetkili makam tarafından değerlendirilir ve kuruluş talebinin uygun olup olmadığına karar verilir.

Yetkili makamlar değerlendirme yaparken masrafları müracaatçıya ait olmak üzere uzman kuruluşlara objektif esaslara göre inceleme yaptırabilir.

Büyük mağazanın kuruluş izin talebinin kabul edildiği veya gerekçeleri de belirtilmek suretiyle reddedildiği, yetkili makam tarafından talep sahiplerine bildirilir. Kuruluş talebinin reddedilmesi ve bu reddin dava edilmesi ve reddin kesinleşmesi üzerine, aynı yer için yeniden yapılacak kuruluş talepleri başka bir gerekçe gösterilmeksizin reddedilir.

Büyük mağazaların kurulmasına ilişkin belge valilik tarafından verilir.Şubeler ve Satış Zincirleri

Madde 6- Büyük mağazaların aynı yerleşim merkezinde doğrudan veya dolaylı olarak satış mağazaları zinciri kurmaları ve şube açmaları bu Kanun hükümlerine tabidir.
Otopark Mecburiyeti

Madde 7-Büyük mağazalar, şehir yerleşim merkezlerinde kiralama ve/veya satış alanlarının toplamının en az yarısına, şehir yerleşim merkezi dışında toplam alanın tamamına, tekabül edecek bir sahayı müşterilerinin ücretsiz kullanımına mahsus, açık ya da kapalı otopark olarak düzenlemek zorundadır.

İstisnalar
Madde 8- Bu Kanunun uygulanması bakımından kuruluş izni almaya gerek bulunmayan yerler, aşağıda belirtilmiştir.
a) Satış alanı itibariyle dörtyüz metre kareyi aşmayan mağazalar.

b) Eczaneler.

c) Mahalli idareler tarafından oluşturulan semt pazarları.

d) Sadece ürettikleri mamulleri doğrudan halka satmak kaydıyla bin metre kareyi aşmayan fabrika satış mağazaları.
Ödemeler
Madde 9- Büyük mağazalar;
a) Aralarında satın alma şartları belgeye dayalı olarak başka bir şekilde kararlaştırılmamış ve fatura üzerinde ödeme şartları yazılmamış ise, satın aldıkları malların bedelini teslim tarihinden itibaren en geç iki ay içinde,

b) Otuz gün içinde bozulabilen ve günlük kaydıyla satılan besin ürünlerinin satış
bedellerini teslim tarihinden sonraki onuncu günde,

c) Taze etler ve türevlerinin satış bedellerini teslim tarihinden sonraki yirminci günde,ödemek zorundadırlar.
Ödeme şartlarına uyulmaması halinde, fatura tutarı üzerinden kanuni gecikme faizi tahakkuk ettirilir.
Yasaklar
Madde 10-Büyük mağazalar piyasaya olan hakimiyetlerine dayanarak;
a) Haksız bir şekilde aşırı fiyat uygulaması gibi istismarcı davranışlarda bulunmak

b) Piyasadaki tüm malı elinde toplama ve aşırı fiyat indirimi yapma gibi mahrum
edici davranışlarla haksız rekabet oluşturmak.

c) Kısa bir süre fiyat indirimi yaparak rakiplerinin piyasadan çekilmesini sağladıktan
sonra tekrar fiyatlarını yükseltmek, gibi yukarıda belirtilen uygulamaları yapamazlar.

Büyük mağazalar indirimli satış yapabilmeleri için, bağlı bulundukları odadan izin almaları gerekir.

Büyük mağazalar sahip oldukları işletmelerde tescilli markaları ile üretilen mallar hariç küçük ve orta ölçekli işletmelerden aldıkları ürünleri kendi markaları altında satmaları halinde, bu satışların oranı toplam cirolarının %20'sini geçemez.
Cezai Müeyyideler

Madde 11- Kuruluş izni alınmaksızın kurulan ve ticari faaliyette bulunan büyük mağazalar Valilik tarafından kapatılır ve bunların işletmecileri satış alanları itibariyle yüz metrekare başına 16 yaşından büyükler için sanayide uygulanan bürüt asgari ücret tutarında para cezası ile cezalandırılır.
İzin almadan faaliyette bulunduğu için kapatılan büyük mağazaların, faaliyete geçmeleri ancak, cezalarını ödeyip gerekli izni almaları halinde mümkündür.
Büyük mağazalarda yapılacak denetimlerde kuruluş izni hilafına tesis gerçekleştirildiği tespit edilirse, cezayı gerektiren durum tespitin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde mevzuata ve izin belgesindeki hususlara uygun hale getirilmesi yazılı olarak tebliğ edilir. Bu sürede şartları yerine getirmeyen büyük mağazanın her türlü faaliyeti durdurulur ve birinci fıkrada belirtilen para cezası uygulanır.
Büyük mağazaların 10'uncu maddede belirtilen yasaklara uymamaları halinde uygulanacak ceza birinci fıkrada yazılı para cezasının iki katıdır.kanunda belirtilen para cezaları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Diğer kanunlarda öngörülen cezalara ilişkin hükümler saklıdır.
Denetim
Madde 12- Bu Kanunun uygulanması ile ilgili denetleme, inceleme ve araştırma yapmaya ve yaptırmaya Bakanlık, valilik ve belediye yetkilidir.
Büyük mağazaların anlaşmalarındaki ihtilafları anlaşmalarında belirtildiği takdirde Oda ve/veya TOBB tahkim kurullarında çözülür. TOBB gerekirse bu konuda Bakanlığın görüşüne başvurabilir. Bakanlık görüşünü onbeş gün içinde bildirir.
Büyük mağazaların rekabeti bozucu nitelikteki uygulamaları ile Kanunda belirtilen yasak davranışlarda bulunmalarından dolayı doğacak şikayetler, valiliğin öngörmesi ile Bakanlık tarafından Rekabet Kurumuna intikal ettirilebilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Son Hükümler
Yönetmelik
Madde 13- Büyük mağazaların kuruluşu için yapılacak müracaat ve diğer işlemlerinin usul ve esasları ile denetimlerin yapılmasına ilişkin usul ve esaslar bu kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonunun görüşleri alınarak Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Geçici Madde 1- Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce işletmeye geçmiş olan büyük mağazaların bu Kanun gereği üç ay içinde müracaatla gerekli izinleri almaları zorunludur.

İnşaat halinde olanlar ile inşaatı bitmiş olmasına rağmen, muhtelif nedenlerle ticari faaliyete başlamamış büyük mağazaların, bir yıl içinde faaliyete başlamalarını ilgili makama beyanları halinde müktesep hakları korunur ve bu Kanun yürürlüğe girdikten sonra üç ay içinde müracaatları halinde izin verilir.
Yürürlük
Madde 14- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer

Yürütme
Madde 15- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.